Οι "μικροί" και οι "μεγάλοι"

Αγαπημένο μου ημερολόγιο, είναι αμέτρητες οι φορές που οι «μεγάλοι» στήνουν ηθελημένα αλλά και άθελά τους εμπόδια στους «μικρούς»· αλλά εκείνοι ευτυχώς κατορθώνουν να τα ξεπεράσουν.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 03>04

Ο «μικρός» και ο «μεγάλος» είναι δύο έννοιες ανοιχτές στους ρόλους και στις ταυτότητες. Η θέα της αισθητικής ανισότητας, της ηλικιακής υπεροχής, της αναπτυξιακής εξάρτησης, της ισχύος του χρήματος, της θέσης του παρελθόντος μπορεί να προκαλέσει ίλιγγο ακόμα και σε αυτούς που δεν πάσχουν από υψοφοβία. Είναι αλήθεια ότι ο κόσμος αυτός -για τους απαισιόδοξους ακόμα περισσότερο- είναι γεμάτος από ανισότητες και κατάφωρη αδικία. Ο ισχυρός χρησιμοποιεί την ισχύ του εις βάρος του αδύναμου, θεωρώντας δικαίωμα αλλά και υποχρέωσή του να υιοθετήσει τη συμπεριφορά που αρμόζει σε έναν ισχυρό. Κρίνει και πράττει κατά το δοκούν, αλαζονικά και υπερφίαλα. Ακόμα και εάν δεν είναι στην πρόθεσή του να ταλαιπωρήσει, να χλευάσει, να αδικήσει τον άλλον, και μόνο η σθεναρή προάσπιση των συμφερόντων του αρκεί για να παραβλέψει όσους είναι από κάτω του. Στάσεις και συμπεριφορές ανθρώπων προς άνθρωπο, εργοδοτών σε εργαζομένους, χωρών απέναντι σε άλλες χώρες, φίλων έναντι φίλων, γονέων προς τα παιδιά τους. Η καθημερινότητα, όσο σύνθετη ή απλή και εάν είναι, κατατρύχεται από ένα συγκεκριμένο πλάνο διευθετήσεων και συμβιβασμών. Κάποια μπορούν να γίνουν και κάποια άλλα όχι. Όσο πιο ψηλά βρίσκεται κάποιος τόσο πιο πολύ νομίζει ότι μπορεί να πετύχει όσα επιθυμεί. Και με αυτό τον τρόπο ξεκινά ο αέναος αγώνας της επικράτησης και της κυριαρχίας, της κολακείας και της υποταγής, της συσσώρευσης χρήματος αλλά και θέσεων. Έτσι ξεκινάει το στείρο και άγονο παιχνίδι των ενηλίκων προς την επικράτηση. Έτσι δολοφονούνται η φαντασία, η ορμή, ο έρωτας και η συνύπαρξη. Από ένα φόβο. Και έτσι ο «μικρός» αλλά και ο «μεγάλος», που σκόνταψε σε κάποιον μεγαλύτερο, μετατρέπεται αίφνης σε αδύναμο στόχο του συστήματος και των κοινωνιών.
Αλλά για να φοβηθείς και να αλλοιώσεις την ψυχή σου με όλα αυτά, πρέπει να πιστεύσεις ότι είσαι αδύναμος. Αυτή την εκπαίδευση την παρέχουν πολύ οργανωμένα τα σχολεία σχεδόν όλων των χωρών, οι θρησκείες της υποταγής και του φόβου, οι καλά στελεχωμένες και υψηλά αμοιβόμενες εργασίες, σχεδόν όλοι οι γονείς, στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν ελεγχόμενα τέκνα, ικανά να επιβιώσουν τουλάχιστον. Στον αντίποδα, υπάρχει πάντα ο καλλιτέχνης και ο πνευματικός άνθρωπος, στην πιο υψηλή και ιδανική του μορφή. Ο άνθρωπος της ελευθερίας, των ιδανικών, της πίστης στην ανθρώπινη δύναμη, στη φιλία και στη δημιουργία. Αυτός ο Άνθρωπος δεν αισθάνεται ποτέ αδύναμος, δεν αισθάνεται ποτέ μικρός. Το σύστημα δεν έχει κατορθώσει να του αλλοιώσει τα βασικά χαρακτηριστικά: δεν διανοείται να πάψει να ονειρεύεται και να πετυχαίνει το στόχο του, άσχετα με τις τρικλοποδιές και τα εμπόδια.
Αυτός ο τύπος του Ανθρώπου δεν έχει ηλικία, αυτή η χώρα δεν έχει μέγεθος, αυτός ο εργαζόμενος δεν έχει βαθμό, αυτός ο φίλος δεν γίνεται απλώς γνωστός. Είναι μια κάστα ομοειδών που κυκλοφορούν ανάμεσά μας.

Συνάντησα πολλούς τέτοιους «μικρούς», μαζεμένους στην Tate Modern του Λονδίνου την προηγούμενη Πέμπτη και την Παρασκευή. Ήταν παιδιά από πολλές χώρες του κόσμου, που συμμετείχαν σε ένα διεθνές πρόγραμμα ζωγραφικής.

Τα έργα και οι προσωπικές ιστορίες τους αποδεικνύουν ότι ο αγώνας δεν είναι άγονος.



Η Μ. από τη Μεγάλη Βρετανία είναι ένα ήσυχο και πολύ έξυπνο κορίτσι, τέκνο μιας πολυμελούς οικογένειας που δεν είναι το ιδανικό της πυρηνικής. Έχει 4 αδέλφια, το πρώτο προέρχεται από άλλο γάμο του πατέρα της και το τέταρτο από τη νυν σχέση της μητέρας της. Εκείνη είναι η 2η κατά σειρά. Η μητέρα της την έχει επιφορτίσει με το δύσκολο έργο του παιδιού-γονέα. Έχει περισσότερες ευθύνες από ό,τι θα έπρεπε για την ηλικία της, ενώ δεν την άφηναν καθόλου και ποτέ να ζωγραφίζει. Έλαβε μέρος σ' αυτό το πρόγραμμα με τη βοήθεια της δασκάλας της, όπου και κέρδισε το πρώτο βραβείο. Το έργο της ήταν ένα κοριτσάκι με μια μάσκα. Όταν ρωτήθηκε γι' αυτό, απάντησε ότι τα έξυπνα παιδιά δεν πρέπει να δείχνουν τα αισθήματά τους ούτε την εξυπνάδα τους, γιατί περιθωριοποιούνται. Η Μ. μετά το βραβείο δεν κέρδισε μόνο την αναγνώριση αλλά και χρόνο για να ζωγραφίζει. Της αναγνωρίστηκε ένα δικαίωμα μετά από αγώνα, κάτι που για άλλους είναι αυτονόητο.


Ο F. κατάγεται από τη Βολιβία. Η μητέρα του έχει έναν πάγκο λαϊκής και ζουν μέσα στη φτώχεια. Ο πατέρας του εργάζεται ως μετανάστης στην Ισπανία και δεν τον βλέπουν ποτέ. Τους στέλνει χρήματα ενώ πού και πού επικοινωνούν μέσω τηλεφώνου.
Ο F. έχει ένα μεγάλο όνειρο. Θέλει να πάει να ζήσει στην Ισπανία γιατί φαντάζεται ότι θα είναι καθαρή και ηλιόλουστη, ενώ θα έχει την ευκαιρία να ζει κοντά στον μπαμπά του. Έφτιαξε μια κατασκευή με ζωηρά χρώματα και ένα τηλέφωνο στην άκρη, απόδειξη της ύπαρξης μιας χώρας στη φαντασία του μόνο με την ακοή. Γι' αυτό το έργο του κέρδισε το πρώτο βραβείο. Ταξίδεψε για πρώτη φορά έξω από τη χώρα του και συνάντησε τον Ισπανό μικρό συνάδελφό του. Εκείνο το βράδυ οι δυο τους είχαν γίνει αχώριστοι.



Ο P. και ο S. κατάγονται από την Κολομβία. Δύο έφηβοι που σφύζουν από ζωή και ταλέντο. Δημιούργησαν μια εξαιρετική κατασκευή που την ονόμασαν «Η φωλιά». Κουράστηκαν πολύ για να τη φτιάξουν, αλλά και να τη μεταφέρουν στο Λονδίνο, όταν πληροφορήθηκαν ότι ήταν αυτοί οι νικητές. Στο αεροδρόμιο ήρθαν αντιμέτωποι με μια δυσάρεστη έκπληξη. Μία ημέρα πριν από την έκθεση, ο έλεγχος του αεροδρομίου τους έκανε «φύλλο και φτερό» το έργο εξαιτίας της καταγωγής τους. Το ενδεχόμενο να μετέφεραν ναρκωτικά ήταν για τους Βρετανούς εξαιρετικά υψηλό. Οι δύο νεαροί καλλιτέχνες δεν πτοήθηκαν. Η «φωλιά» τους δεν απειλούνταν από καμία εισβολή. Απλώς χρειάστηκαν άλλη μια νύχτα για να επιδιορθώσουν το έργο, που τους χάρισε μια πρωτόγνωρη καταξίωση.


Η νικήτρια από το Πακιστάν δεν μπόρεσε να ταξιδέψει. Το βρετανικό κράτος δεν της έδωσε βίζα, όπως είχε κάνει και τα δύο προηγούμενα χρόνια με άλλα παιδιά από το Πακιστάν. Δυστυχώς δεν μπόρεσε να δει με πόση περηφάνια κοιτάζαμε όλοι εμείς το έργο της. Ούτε μπόρεσε να μάθει τι είναι η Tate Modern. Προς το παρόν τουλάχιστον. Γιατί γι' αυτήν υπάρχει ήδη μια ανοιχτή βίζα για όλους τους τόπους. Η τέχνη είναι πάντα το καλύτερο διαβατήριο προς την ελευθερία.